Wincenty Gaucz

Wincenty Gaucz (ur. 5 kwietnia 1808 r. w Warszawie, zm. 10 listopada 1854 r. w Paryżu), uczestnik powstania listopadowego, kapitan Legii Cudzoziemskiej.
Szlachcic z obwodu przasnyskiego. Uczył się w Przasnyszu, uczęszczał do Szkoły Wojewódzkiej Księży Benedyktynów w Pułtusku, następnie studiował na Uniwersytecie Warszawskim. W 1830 r. był podoficerem w 1 pułku piechoty liniowej, uczył się w Szkole Podchorążych Piechoty. Czynny członek kółka spiskowego, został 10 listopada 1830 r. aresztowany i osadzony u karmelitów na Lesznie.  W Noc Listopadową został uprowadzony z więzienia przez szaserów do obozu rosyjskiego, skąd uwolniono go na początku grudnia. W powstaniu był od 9 grudnia 1830 r. podporucznikiem 1 pułku piechoty liniowej, a 13 czerwca 1831 r. awansowany został na porucznika.
Po upadku powstania dotarł przez Morawy i Bawarię do Francji. W Królestwie Polskim został skazany zaocznie przez Najwyższy Sąd Kryminalny na karę śmierci przez powieszenie, zamienioną w 1834 r. przez Mikołaja I na wieczną banicję. Majątek jego uległ konfiskacie.
We Francji Gaucz zgłosił się do Legii Cudzoziemskiej. Służył początkowo jako porucznik, następnie awansowany został na kapitana. Walczył w Afryce w latach 1833-1835. Od lipca 1835 r. przeszedł na służbę Hiszpanii, pozostawał w niej do 1838 r. Otrzymał Krzyż Ferdynanda I klasy. Ponownie wstąpił do Legii w marcu 1839 r. Cieszył się znakomitą opinią: „Piękny wojskowy, oficer rokujący nadzieje, wiele pracuje nad sobą i wiele się nauczył". W maju 1840 r. odpierając Kabylów w Algierii, otrzymał postrzał w nogę. Za tę kampanię uhonorowany został Krzyżem Legii Honorowej. W latach 1852-1854 był dowódcą batalionu w 1 pułku Legii. W czasie wojny krymskiej odpłynął ze swym batalionem na pole bitwy do Turcji, ale z powodu ciężkiej choroby został odesłany do Francji. Zmarł w szpitalu wojskowym Val-de-Grace, pochowany został na cmentarzu Montmartre.
BIBLIOGRAFIA
1. Adam Białczak, Podoficerowie i oficerowie powstania listopadowego z obwodów: ostrołęckiego i przasnyskiego, "Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego", R. 13, 1999, s. 97-98.
2. Alfred Borkowski, Piotr Kaszubowski, Przasnyskie portrety. Część druga, Przasnysz - Ciechanów 2008, s. 33.
3. Zbigniew Judycki, Mazowszanie w świecie, część III, "Niepodległość i Pamięć", R. 23, 2016, nr 1, s. 378.
4. Tadeusz Kowalski, Józef Młodyński, Janusz Szczepański, Wpisani w historię Pułtuska. Słownik biograficzny, Pułtusk 2001, s. 79 (TK).