Marianna Rzepczyńska (ur. 30 marca 1925 r. w Janowie w ówczesnym powiecie przasnyskim, zm. 28 sierpnia 2019 r.) - działaczka antykomunistycznej opozycji, internowana w stanie wojennym.
Była córką Władysława Rzepczyńskiego i Zofii z Talarków. W latach 1942-46 pracowała w Przasnyszu, w zakładzie fotograficznym Jana Głogowskiego. Od 1946 r. mieszkała i pracowała w Sosnowcu. Do 1964 r. prowadziła zakład fotograficzny. Od 1964 do 1969 r. była pracownikiem Zakładu Radiologii Przychodni Zdrowia Wawel w Sosnowcu, potem przez trzy lata kierowała Laboratorium Fotograficznym w tym zakładzie. W latach 1972-1982 była pracownikiem techniczno-inżynieryjnym w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Filia w Sosnowcu. W 1970 r. ukończyła IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Sosnowcu.
W działalność niezależną zaangażowała się we wrześniu 1980 r., zostając członkiem Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" w Instytucie Języka Polskiego. Była następnie członkiem Komisji Zakładowej związku oraz członkiem Zarządu Miejskiej Komisji Koordynacyjnej "Solidarności" w Sosnowcu. W 1981 r. współzakładała Komitet Obrony Więzionych za Przekonania przy Instytucie Języka Polskiego katowickiej uczelni.
W stanie wojennym była internowana w Ośrodku Odosobnienia w Katowicach, następnie w Darłówku i Miechowicach k. Bytomia. Została zwolniona z pracy. Na wolność wyszła 22 lipca 1982 r. Od 1982 r. rozpracowywana przez Wydz. III-1 KW MO w Katowicach w ramach KE krypt. Panna. Współorganizowała Msze św. za Ojczyznę w kościele Niepokalanego Poczęcia NMP w Dąbrowie Górniczej. Do 1989 r. była jeszcze kilkakrotnie zatrzymywana i przesłuchiwana. W latach 1990-1992 ponownie była pracownikiem Uniwersytetu Śląskiego, Wydział Pedagogiki i Psychologii. Od 1992 r. przebywała na wcześniejszej emeryturze. Była członkiem Zarządu Koła Emerytów i Rencistów „Solidarność” Uniwersytetu Sląskiego. W 2009 r. została odznaczona przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2015 r. otrzymała Krzyż Wolności i Solidarności.
24 sierpnia 2010 r. przyjechała do Przasnysza na otwarcie wystawy „Przasnysz solidarny”. Jej głos rozbrzmiał również podczas przasnyskiej Nocy Muzeów 2011 r. Marianna Rzepczyńska, z którą połączył się telefonicznie Mariusz Bondarczuk, wspominała przasnyskie lata i pracę w zakładzie fotograficznym Głogowskiego.
Marianna Rzepczyńska pochowana została na cmentarzu parafii św. Tomasza w Sosnowcu przy ul. Małobądzkiej.
BIBLIOGRAFIA
1. Tomasz Gonet, Encyklopedia Solidarności: Marianna Rzepczyńska: https://www.encysol.pl/wiki/Marianna_Rzepczyńska.
2. Piotr Kaszubowski, W 35. rocznicę zamachu na wolność, "Tygodnik Przasnyski", nr 50 z 13 grudnia 2016 r., s. 23.
3. Zmarła Marianna Rzepczyńska: https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/76189,Zmarla-Marianna-Rzepczynska-1925-2019.html.
Mariusz BONDARCZUK
Mariusz Aleksander Bondarczuk (ur. 24 lipca 1948 r. w Przasnyszu – zm. 11 czerwca 2017 r. tamże) – historyk, dziennikarz i regionalista, działacz opozycji demokratycznej w PRL.
Syn Eugeniusza i Heleny z Nizielskich. Był absolwentem Liceum Ogólnokształcącego w Przasnyszu (matura 1966) i Wydziału Filologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (dyplom 1971). Po studiach zaczął pracować jako sekretarz toruńskiego Klubu Inteligencji Katolickiej (funkcję tę pełnił w l. 1971-1974). Wtedy zainteresowała się nim Służba Bezpieczeństwa, stał się obiektem sprawy operacyjnego sprawdzenia krypt. „Krety”. W l. 1975–81 był kolejno nauczycielem języka polskiego w szkołach średnich w Warszawie i w Przasnyszu, następnie zaś instruktorem w Centralnym Ośrodku Upowszechniania Kultury w Warszawie oraz w MDK w Przasnyszu i Makowie Maz. Od 1978 r. kierował radiowęzłem w zakładzie ZWAR w Przasnyszu i był korespondentem pisma zakładowego „Wysokie Napięcia”. Po powstaniu Solidarności współredagował (z Tadeuszem Witkowskim) czasopismo „Solidarność Przasnyska”. 13 grudnia 1981 r. został internowany w Iławie na okres pięciu miesięcy. Po zwolnieniu z internowania nie mógł znaleźć pracy. Nadal pozostawał obiektem inwigilacji. Najpierw SB założyła mu sprawę operacyjnego sprawdzenia, kryptonim „Polonista”, w czerwcu 1980 r. zamieniono ją na sprawę operacyjnego rozpracowania. Akta tej sprawy znajdują się w kwestionariuszu ewidencyjnym przechowywanym w archiwach IPN pod sygnaturami IPN BU 0983/146 (808/II); IPN BU 01356/460 (808/2).13 grudnia 2002 r. IPN przyznał mu status osoby pokrzywdzonej [Zaświadczenie nr 100/02; BU-Wa-III-552-1146(4/02)].
Po 1989 r. M. Bondarczuk wydawał przez dwa lata i redagował czasopismo „Przasnyska Niezależna", następnie od 1991 do 1999 r. był redaktorem naczelnym i wydawcą „Gazety Przasnyskiej”. Na jego dorobek pisarski składają się publikacje w prasie krajowej („Więź”, „Życie Warszawy”, „Tygodnik Powszechny”, „Mówią Wieki” i in.), regionalnej i zagranicznej („Nowy Dziennik” – Nowy Jork, „Nowiny-Kurier” – Izrael). W Internecie (np. na Salonie 24) publikował felietony, poświęcone Przasnyszowi i jego mieszkańcom. Miał w swoim dorobku książki o tematyce regionalnej: „Kronika Gimnazjum i LO w Przasnyszu 1923–1993” (1993), „Piątego dnia – życie i zagłada Żydów w Krasnosielcu” (1996) oraz opracowanie „Misjonarze i barbarzyńcy. Opowieści o życiu codziennym i niecodziennym przasnyskiego ogólniaka 1923-2004” (2006). Był prezesem (1991-2001) i wiceprezesem (2011-2016) Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Przasnyskiej. Ożenił się z Ewą z domu Myślińską, lekarzem stomatologiem. Syn Paweł jest z zawodu prawnikiem.
W latach osiemdziesiątych 20. wieku M. Bondarczuk prowadził akcję na rzecz umieszczenia lapidarium na terenie cmentarza Żydów przasnyskich. W ostatnich miesiącach życia walczył m. in. o uznanie pomnika-mauzoleum na przasnyskim cmentarzu parafialnym za grób wojenny oraz o ocalenie cmentarza ewangelickiego przy ul. Makowskiej. Zmarł po długiej chorobie. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Przasnyszu. Jego pamięci poświęcony został V tom "Rocznika Przasnyskiego".
BIBLIOGRAFIA
1. Paweł Bondarczuk, Poranny koszmar, "Rocznik Przasnyski", t. V, Przasnysz 2018, s. 213-217.
2. Alfred Borkowski, Ludzie pióra Mazowsza Ciechanowskiego, Ciechanów: [Związek Literatów Polskich. Oddział], 2005, s. 19-20.
3. Alfred Borkowski, Piotr Kaszubowski, Przasnyskie portrety. Część czwarta, Przasnysz - Ciechanów 2011, s. 10-12.
4. Piotr Kaszubowski, Piewca Przasnysza, "Rocznik Przasnyski", t. V, Przasnysz 2018, s. 207-211.
5. Piotr Kaszubowski, W służbie Ojczyźnie. Mariusz Bondarczuk (1948–2017), „Wyklęci”, nr 1(9), styczeń-marzec 2018, s. 243-246.
6. Stanisław Pajka, Słownik Biograficzny Kurpiowszczyzny XX wieku, Kadzidło 2008, s. 93-94.
7. Tadeusz Witkowski, Niedopowiedziane, "Rocznik Przasnyski", t. V, Przasnysz 2018, s. 219-230.