GOŁĘBIOWSKI Stefan (1900-1991) – poeta, pedagog.
Urodził się 29 listopada 1900 r. w Bieżuniu k. Żuromina, w rodzinie chłopskiej. Był synem Franciszka i Franciszki z Budzichów. Do szkół uczęszczał w Płocku, początkowo do rządowego gimnazjum rosyjskiego, następnie do Gimnazjum Polskiego Męskiego (od 1918 r. Gimnazjum im. Króla Władysława Jagiełły). W l. 1921-25 studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując dyplom nauczyciela szkół średnich.
Od 1925 do 1939 r. był nauczycielem języka polskiego w gimnazjum koedukacyjnym w Przasnyszu. Prowadził kółko polonistyczne, przygotował z uczniami inscenizacje wielkich dzieł literatury polskiej: „Odprawy posłów greckich” J. Kochanowskiego, „Warszawianki” i „Wesela” S. Wyspiańskiego. Uczył ponadto w szkole apostolskiej – niższym seminarium zakonnym, prowadzonym przez przasnyskich pasjonistów. W 1927 r. ożenił się z nauczycielką, Henryką z Kozłowskich, ale małżeństwo nie przetrwało próby czasu.
Jako poeta zadebiutował na łamach „Skamandra” w 1936 r. Przez kilka następnych lat publikował jeszcze na łamach „Gazety Polskiej”, „Okolicy Poetów”, „Tygodnika Ilustrowanego”. W czasie pobytu w Przasnyszu wydał swój pierwszy tomik wierszy – Kłos słońca.
W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Bieżuniu. Był organizatorem i nauczycielem tajnego szkolnictwa. Po wojnie został dyrektorem i nauczycielem Liceum im. Władysława Orkana w Bieżuniu (1945-1965). Wznowił twórczość poetycką, publikował początkowo pod pseudonimem Jan Smutek. Jego wiersze pojawiały się na łamach :”Odrodzenia”, „Twórczości”, „Nowin Literackich”, :”Tygodnika Powszechnego”, „Kuźnicy”, „Tygodnika Kulturalnego”, „Poezji”, „Życia Literackiego”, „Pięciu Rzek”.
Był radnym Gromadzkiej Rady Narodowej w Bieżuniu (od 1947 r.), następnie Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie (1955-1961), w l. 1957-1962 posłem na sejm. Prowadził aktywną działalność społeczną (budowa dróg, regulacja rzeki Wkry, organizowanie placówek oświaty, kultury i służby zdrowia). W 1953 r. został członkiem Związku Literatów Polskich, był też członkiem honorowym Towarzystwa Naukowego Płockiego i Mazowieckiego Towarzystwa Kultury.
Wydał zbiory wierszy: Kłos słońca (1937), Trud (1953), Gwiazdy kwitną (1956), Ziarno życia (1960), Zamysły (1963), Alter ego (1964), Owoc światła (1965), Obraz głosu (1967), Bez opamiętania (1969), Do dnia białego (1971), Małe poematy (1973), Wilgotna gwiazda (1974), Utwory poetyckie (1975), Poezje wybrane (1976), Do Ariadny (1979), Powołanie (1979), Sierpienie (1979), Na odwiecznym wzgórzu (1980), Do nieznajomej (1981), Fraszki na wety (1982), Daję słowo (1985), Drzewieniec (1986) oraz tom prozy Stworzenie (1972). Szerokie uznanie zyskał jako tłumacz i edytor utworów Horacego; wydał m. in. Wiersze wybrane (1971), Pieśni (1973), Dzieła, t. 1-2 (1980), Dzieła (1986). Pozostawił obszerne wspomnienia pt. Wizerunek trójosobowy, które przechowywane są w Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu.
Za twórczość literacką otrzymał wiele nagród, m. in. nagrodę WRN w Warszawie (1960), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1973), Nagrodę Honorową Warmii i Mazur (1980), nagrodę im. J. Chałasińskiego w dziale upowszechniania kultury, przyznawaną przez „Tygodnik Kulturalny” (1982), a także Krzyż Oficerski (1959) i Krzyż Komandorski z Gwiazdą (1985) Orderu Odrodzenia Polski, Order Sztandaru Pracy II klasy (1974) i I klasy (1980), tytuł Zasłużony Nauczyciel PRL (1963).
Żywe kontakty ze społecznością Przasnysza oraz z dawnymi wychowankami utrzymywał do końca życia. W czerwcu 1959 r., już jako poseł, zasiadał za stołem prezydialnym I Zjazdu Absolwentów i Wychowanków Gimnazjum i Liceum w Przasnyszu. Był uczestnikiem kolejnych zjazdów i obchodów jubileuszowych szkoły, po raz ostatni w 1988 r.
Stefan Gołębiowski zmarł 13 czerwca 1991 r. w Bieżuniu. Społeczeństwu Bieżunia podarował swój dom z wyposażeniem i ogrodem (dziś część Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu) oraz bogaty księgozbiór. W2021 r. dom poety oddano do użytku po przeprowadzeniu prac rewitalizacyjnych. Imię poety nosiło miejscowe gimnazjum, jest również w Bieżuniu ulica Stefana Gołębiowskiego. Od 1995 r. organizowany jest w Bieżuniu wojewódzki konkurs literacki jego imienia. W 2020 r. był głównym bohaterem periodyku „Ciechanowskie Zeszyty Literackie” oraz XXV Ciechanowskiej Jesieni Poezji.
BIBLIOGRAFIA
Biogram w Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Gołębiowski.
A. Borkowski, P. Kaszubowski, Przasnyskie portrety. Część druga, Przasnysz-Ciechanów 2008, s. 34-35.
P. Kaszubowski, Przasnyskie lata „Hefajstosa”, w: Stefan Gołębiowski (1900-1991), poeta, tłumacz Horacego, „Ciechanowskie Zeszyty Literackie” nr 22, Ciechanów 2020, s. 54-66.
S. Nowacki, Miłości i pasje Stefan Gołębiowskiego, tamże, s. 25-53.
S. Pajka, Słownik biograficzny Kurpiowszczyzny XX wieku, Kadzidło 2008, s. 313.
