Stanisław Kakowski "Kaźmierczuk" (ur. 11 listopada 1898 r. w Dzielinie - zm. 14 października 1951 w Kadzielni) - żołnierz AK i NZW.
Pochodził z mazowieckiej szlachty zaściankowej, był synem Józefa i Agaty z Żebrowskich. Uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w 1918 r,, a w latach 1919–1921 służył w Wojsku Polskim, m.in. w łączności przy Sztabie Generalnym. Podczas służby poznał osobiście marszałka Józefa Piłsudskiego, bywał służbowo w Belwederze. Po demobilizacji gospodarował na własnej ziemi. W grudniu 1923 r. poślubił w Czernicach Zofię Zembrzuską, również wywodzącą się z drobnej szlachty mazowieckiej. Miał z nią czworo dzieci: synów Henryka, Kazimierza, Huberta oraz córkę Krystynę.
Stanisław Kakowski, mimo znajomości z marszałkiem Piłsudskim, związał się ze Stronnictwem Narodowym. Jednak podczas okupacji niemieckiej wstąpił do ZWZ-AK, a nie do NSZ. W Armii Krajowej dowodził placówką konspiracyjną na terenie ówczesnej gminy Chojnowo. Od 1944 r. ukrywał się przed aresztowaniem. Po zakończeniu działań wojennych kontynuował działalność niepodległościową w ramach Obwodu Ruchu Oporu Armii Krajowej Przasnysz kryptonim „Las”. W końcu 1946 r., po rozbiciu mazowieckiego ROAK przez bezpiekę, przeszedł do „XVI” Okręgu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Od przełomu 1948 i 1949 r. działał w strukturach podlegających Mieczysławowi Dziemieszkiewiczowi. Słynny ”Rój” mianował go dowódcą kilkuosobowego patrolu partyzanckiego. Od 1949 do 1951 r. „Kaźmierczuk” brał udział w licznych akcjach dywersyjnych przeprowadzonych przez oddział „Roja”, m.in. 19 października 1949 r. w opanowaniu osady Czernice Borowe i rozbiciu posterunku Milicji Obywatelskiej (znał bardzo dobrze stosunki miejscowe). Patrol dowodzony przez Kakowskiego oraz inne struktury konspiracyjne rozpracowywane były w odrębnym rozpracowaniu agenturalnym o kryptonimie „Rozbitki”. Kakowski cieszył się dużym autorytetem wśród ludności powiatu przasnyskiego, co szczególnie drażniło lokalne władze.
Od marca 1951 r. patrol „Kaźmierczuka” w składzie: Stanisław Kakowski, jego syn, Henryk Kakowski „Henryk”, „Herkules” oraz Jerzy Miączyński „Bohun”, „Szary” ukrywał się w gospodarstwie Anastazego Pszczółkowskiego we wsi Kadzielnia, na strychu obory. 14 października 1951 r. bezpieka zlokalizowała patrol „Kaźmierczuka” dzięki donosowi zdrajcy – agenta UB. Około szóstej rano partyzanci zostali okrążeni w Kadzielni przez kilkusetosobową grupę operacyjną KBW i UBP. Początkowo do zabudowań Pszczółkowskiego podszedł patrol trzech żołnierzy KBW i zaczął przeszukiwać stodołę. Wówczas partyzanci otworzyli ogień. Zginął jeden kagebowiec. Wojsko zaczęło strzelać pociskami zapalającymi, od których zapalił się dach obory. Ogień przeniósł się na stodołę, a następnie na zabudowania Edmunda Chmielewskiego. W czasie gwałtownej wymiany ognia dwóch partyzantów padło podczas próby przebicia, zaś sam „Kaźmierczuk” pozostał w płonącej stodole. Jedna z wersji głosi, że popełnił samobójstwo.
Ciała Stanisława i Henryka Kakowskich zostały przewiezione do Przasnysza, do siedziby PUBP i tam okazywane rodzinie. Nieznane jest ich miejsce pochówku.
Po likwidacji patrolu „Kaźmierczuka” represje dotknęły mieszkańców Kadzielni i okolic, wspomagających żołnierzy NZW. UB aresztowała Anastazego Pszczółkowskiego, Zenobiusza Chmielewskiego, Eugeniusza Pszczółkowskiego, Aleksandra Sosnowskiego i Mieczysława Morawskiego. Zostali oni skazani na kary więzienia – od roku do pięciu lat. Edmund Chmielewski, który zaprzeczył jakimkolwiek kontaktom z partyzantami, przesiedział w areszcie 11 dni.
Wraz ze śmiercią Mieczysława Dziemieszkiewicza „Roja” i patrolu Stanisława Kakowskiego „Kaźmierczuka” przestał istnieć najaktywniejszy oddział Narodowego Zjednoczenia Wojskowego na północnym Mazowszu.
Nazwisko Stanisława Kakowskiego widnieje w Zielonej (gm. Krasne) na pomniku poświęconym mieszkańcom sąsiednich miejscowości, poległym w obronie Ojczyzny i pomordowanym „przez oprawców ustroju totalitarno-komunistycznego”.
BIBLIOGRAFIA
1. Waldemar Brenda, Okręg „Orzeł” NZW na północnym Mazowszu w latach 1947-1948 i jego kontynuatorzy [w:] Ostatni leśni, red. Tomasz Łabuszewski, Warszawa 2003, s. 32-52.
2. Jacek Karczewski, Śladami Niezłomnych, Warszawa 2018, s. 278-285.
3. Piotr Kaszubowski, Ostatni bój "Kaźmierczuka", Wyklęci, nr 2, kwiecień - czerwiec 2016, s. 173-179.
4. Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój”: https://www.prezydent.pl/download/gfx/prezydent/pl/defaultopisy/4678/1/1/322-339.pdf.
5. Kryptonim „Orzeł”. Warszawski Okręg Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w dokumentach 1947-1954, wybór i oprac. Kazimierz Krajewski, Tomasz Łabuszewski, Jacek Pawłowicz, Leszek Żebrowski, Warszawa 2004.
6. Robert Radzik, Z otchłani niepamięci, Kraków 2017, s. 265-274.
7. Żołnierze wyklęci. Zapomniani bohaterowie, http://podziemiezbrojne.blox.pl/html.