Józef Narzymski (ur. 8 lutego 1839 r. w Radzikach Małych k. Rypina, zm. 5 lipca 1872 r. w Jaworzu na Śląsku) - pisarz, dramaturg, członek Rządu Narodowego w powstaniu styczniowym, właściciel majątku Bogate w powiecie przasnyskim.
Był synem Jana Narzymskiego h. Dołęga i Katarzyny Grąbczewskiej h. Nałęcz. Pochodził z rodziny osiadłej od XVI w. w dobrach Bogate. Dzieciństwo i młodość spędził w rodowym majątku, który był jego własnością do konfiskaty w 1866 r. Po ukończeniu gimnazjum w Płocku rozpoczął gospodarowanie w odziedziczonych dobrach, jednak więcej czasu spędzał w Warszawie, wśród Cyganerii Warszawskiej. Przyjaźnił się m. in. z Włodzimierzem Wolskim, Romanem Zmorskim i Aleksandrem Niewiarowskim. Zawiązał również więzi przyjaźni z Tomaszem Kolbem, sąsiadem z Przasnyskiego, dzierżawcą Dąbrówki koło Chorzel.
W 1860 r. przebywał w Paryżu. Uczęszczał na wykłady w College de France, wiele czasu poświęcał teatrowi. Po powrocie do Warszawy związał się z konspiracją. Brał aktywny udział w manifestacji patriotycznej z 27 lutego 1861 r., krwawo stłumionej przez wojska carskie. W kwietniu 1862 r. wyjechał jako wysłannik Komitetu Centralnego Narodowego za granicę. Prowadził rozmowy z Ludwikiem Mierosławskim i Giuseppe Garibaldim. Po powrocie do kraju był obok Zygmunta Padlewskiego głównym twórcą planu wojennego powstania. Być może wziął udział w nieudanej wyprawie Tomasza Kolbego na Przasnysz 22 stycznia 1863 r. W dalszych akcjach powstańczych nie uczestniczył. Uniemożliwił mu to rozwój gruźlicy. 19 marca 1863 r. w związku z wyjazdami zagranicznymi został aresztowany, ale szybko uwolniony. Należał do lewicy powstańczej - "czerwonych", brał udział w obaleniu "białego" rządu Agatona Gillera w maju 1863 r. Przejściowo związany z rządem Karola Majewskiego, we wrześniu 1863 r. został członkiem radykalnego rządu „wrześniowego” Franciszka Dobrowolskiego. Pełnił tam funkcję kierownika spraw zagranicznych. Po obaleniu rządu przez Romualda Traugutta wyjechał za granicę. Przebywał w Paryżu, Dreźnie i u rodziny w Prusach. W 1868 r. osiadł w Krakowie. Trzy lata później wyjechał na leczenie do Włoch. Stamtąd w maju 1872 r. udał się na letnisko do Jaworza, gdzie zmarł. Pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
W twórczości literackiej debiutował komedią Wielki człowiek powiatowy (1861). Pisał do czasopism literackich, pracował w redakcji krakowskiego "Kraju". Akceptując ówczesny program reform, m.in. ideę pracy organicznej, oskarżał równocześnie pozytywistów o „materializm życiowy” i oportunizm polityczny (m.in. w sztuce Pozytywni 1872). W powieści Ojczym (1873), opartej na wątkach autobiograficznych, zawarł obraz zrywu powstańczego na północnym Mazowszu (powieściowe Karlino to Bogate). Inne jego utwory literackie to głównie komedie: Niekomiczna komedia w trzech aktach (1863), Pieniądze i oczy (1869), Emigrant w Galicji (z Władysławem Sabowskim 1869), Poświęcenia (z W. Sabowskim, 1869), Epidemia (1871), Pan prezydent miasta Krakowa w kłopotach (1871). Narzymski był również autorem szkicu powieściowego Trzy miesiące (1873). W 1872 r. pracował nad komedią Wnuki hetmańskie, której już nie ukończył.
W 1863 r. Narzymski poślubił Aleksandrę Krajewską, z którą miał dziecko. Jego imię nie jest znane.
W 1989 r. odsłonięto w kościele w Bogatem tablicę pamiątkową upamiętniającą Narzymskiego. Jego imię nosi od 5 sierpnia 2013 r. Gminna Biblioteka Publiczna w Bogatem. 9 października 2013 r. odsłonięto przed gmachem biblioteki pomnik Narzymskiego. W Krakowie znajduje się ulica jego imienia.
BIBLIOGRAFIA
1. Teresa Kaczorowska, Karmazyn wykołysany na aksamicie, jako literat i powstaniec styczniowy, [w:] Powstanie styczniowe w literaturze. "Ciechanowskie Zeszyty Literackie" Nr 15, Ciechanów 2013, s. 48-83.
2. Teresa Kaczorowska, Karmazyn wykołysany na aksamicie czyli Józef Narzymski (1839-1872), Ciechanów 2013.
3. Henryk Markiewicz, Narzymski Józef (1839-1872), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t.XXII, Morsztyn Zbigniew - Niemirycz Teodor, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977 r., s. 582-584.
4. Elżbieta Zielińska, Wpisani w historię. Słownik biograficzny województwa ostrołęckiego, Ostrołęka 1990, s. 121-122.
5. Zbigniew Żabicki, Narzymski wśród współczesnych, Wrocław 1956.
